De Lutherse kerk

Het boeiende en interessante bij vrijwel alle Lutherse kerken in Nederland is de witte zwaan, het symbool van Luther.
Op het voorhek in de Witte Herenstraat zit een hele kolonie, in de kerk zijn ze ook present. Op de orgelkas hebben de zwanen een gouden vlucht gekregen en één is er zelfs als leuning uitgesneden in de opgang naar de gaanderij.

De Lutherse zwaan wijst terug naar de vrome theoloog Johannes Hus (Hus betekende in zijn landstaal: gans). In Praag werd hij in 1415 wegens vermeende ketterijen op de brandstapel gebracht. Hij zou toen uitgeroepen hebben: jullie verbranden een gans, maar er zal een zwaan uit zijn as herrijzen. Die zwaan zou een eeuw later Luther worden. Zo ontstond de associatie met Maarten Luther en werd de zwaan het herkenningsteken van de Lutherse gemeenten.

Het gedichtje over de kerktorens spreekt voor zich:

                                De Doopsgezinden hebben een houten huisje,
                                de Roomsen hebben een kruisje,
                                de Calvinisten hebben een haantje
                                en de Lutheranen hebben een zwaantje!

Amsterdam
Op de toren van de Lutherse kerk of Koepelkerk aan de Singel staat een zwaan.

De zwaan heet een muzikale vogel te zijn. Luther hield veel van muziek en componeerde ook zelf. De bewering dat zwanen al zingend met vreugde sterven sprak hem aan. Luther wist waarschijnlijk ook van de ridderlijke zwaanorde (gesticht in 1442) met een zwaan als kenteken en ideaal van evangelische vroomheid.

De Evangelisch Lutherse Kerk Wijcker Swaen Koningstraat 119, Beverwijk
In 1774 is het huidige gebouw aan de Koningstraat door de Lutherse gemeente in gebruik genomen. Daarvoor waren de Luthersen uit Beverwijk en omgeving bij gebrek aan een eigen kerk genoodzaakt diensten in Alkmaar of Haarlem bij te wonen. Omdat de bouwkosten niet op te brengen waren kocht de Amsterdamse koopman Johan Coenraad Brandt het gebouw van de gemeente en gaf het aan de Lutheranen terug, Een schilderij van deze weldoener hangt in de kerk.
De meest spraakmakende dominee is ongetwijfeld de latere socialistische en anarchistische voorman ds. F. Domela Nieuwenhuis geweest die tijdens zijn dienstverband van 1871 tot 1875 vurig pleitbezorger was van de komst van een nieuw orgel. In 1978-1979 vond een grondige restauratie van de kerk plaats.

Aan de buitenzijde van de kerk valt de zwaan op het dak op, symbool voor Luther