Joop Swaanswijk

De ruim 200 jaar oude beuk in de berm aan de Appelweg is niet alleen door zijn indrukwekkende gestalte tot een monument geworden. Het is voornamelijk de wetenschap dat de boom deelgenoot was van de gruwelijke geschiedenis van Kamp Amersfoort.
Langs deze beuk, op de grens van het grondgebied van Amersfoort en Leusden, liepen meer dan 35.000 gevangenen in de jaren '41 - '45 richting de ingang van Kamp Amersfoort.

Bovendien hebben zich in de nabijheid van de beuk enkele drama's afgespeeld die we niet mogen vergeten.
Vlak achter de oude grensbeuk heeft in april 1945 een verzetsman zijn oorlogsgraf gekregen.
Op 19 maart 1945 peilden de Duitsers in een transformatorstation te Kockengen (west-Utrecht) een marconist die bezig was met seinen. Ze vielen daar binnen om hem te arresteren, waarop de geheim agent om aan arrestatie te ontkomen zich vastgreep aan de belendende hoogspanningsstaven. Hij dacht dood te slaan, maar dat gebeurde niet. Door de klap werd hij los- en teruggeslagen, maar hij had zijn armen ernstig verbrand. Zijn onderarmen waren zelfs verkoold. Deze geheim agent was Joop Swaanswijk. Hij werd gearresteerd en naar de SD te Utrecht gebracht, waar gezien zijn toestand martelen geen zin meer had…

Op 20 maart 1945 werd hij per bestelauto naar Kamp Amersfoort gebracht, waar hij in de bunkercellen werd gesmeten. Daar bleef hij zes dagen zonder eten, drinken of enige medische verzorging liggen. Toen op de 6e dag commandant Berg een inspectieronde deed en de bunkercellen bezocht, informeerde hij waar toch de ondraaglijke stank vandaan kwam. Toen hem werd verteld van de gevangene die deels in staat van ontbinding verkeerde, commandeerde hij "Verarbeiten!". Opruimen dus. De kampbeulen Westerveld, Van der Neut en Kotälla namen de klus voor hun rekening.

Ze groeven een kuil enkele meters achter de grensbeuk. Nadat op 25 maart 1945 de laatste werkcommando's binnen waren, werd Swaanswijk op een houten brancard gelegd en naar zijn graf gedragen waar hij zo in werd gekieperd. Een kampbewaker die zich bij het opsporingsteam had gemeld gaf aanwijzingen.
Op 22 juli 1945 werd Swaanswijk opgegraven. De arts van het Zwitserse Rode Kruis die bij de opgraving assisteerde kon geen kogelwonden of andere directe doodsoorzaken vinden. Kampbeul Westerveld bekende bij verhoren tenslotte. Omdat geen van de Kamp-SS'ers bewapend was besloten zij hun slachtoffer maar gewoon te begraven.
Joseph Hendricus Swaanswijk, was adjunct commies bij de PTT, werkzaam als marconist voor de RVV (Raad van Verzet), werd geboren te Haarlem op 16-01-1920. De Oorlogsgravenstichting noemt 03-04-1945 als overlijdensdatum. Zijn uiteindelijke rustplaats werd het Ereveld Loenen.

Op 25 maart 1945 na het laatste avondappel werd de zwaargewonde verzetsman Joop Swaanswijk (16-01-1920) door de SS-ers Kotälla, Westerveld en Van der Neut levend begraven achter de Grensbeuk. Joop Swaanswijk was marconist voor de Raad van Verzet. Zijn naam staat vermeld op het gedenkteken te Kockengen (als overlijdensdatum staat op het gedenkteken 3-4-1945).